
生物多样性 ›› 2008, Vol. 16 ›› Issue (2): 181-184. DOI: 10.3724/SP.J.1003.2008.07366 cstr: 32101.14.SP.J.1003.2008.07366
收稿日期:2007-12-06
									
				
									
				
											接受日期:2008-02-14
									
				
											出版日期:2008-03-20
									
				
											发布日期:2008-02-20
									
			通讯作者:
					曹同
							作者简介:*E-mail:ct1946@263.net基金资助:
        
               		Yan Liu1,2, Tong Cao1,3,*(
), Yuxia Lou3
			  
			
			
			
                
        
    
Received:2007-12-06
									
				
									
				
											Accepted:2008-02-14
									
				
											Online:2008-03-20
									
				
											Published:2008-02-20
									
			Contact:
					Tong Cao   
							摘要:
为了探讨区域环境变化对苔藓植物物种多样性的影响, 作者通过文献查阅、实地调查、标本查检和鉴定, 对20、21世纪初上海徐家汇地区苔藓植物种类组成进行了比较分析。结果表明, 20世纪初该地区记载有24种苔藓植物, 其中15种是以徐家汇为模式产地发表的新种, 但目前仅有7种(包括6种1亚种)仍被接受; 该地区现有21种苔藓植物分布。经历100年后, 环境条件的改变对其苔藓植物物种多样性的影响并不显著, 但却使其种类组成发生了根本性变化。20世纪初以徐家汇为模式产地的苔藓植物, 目前除尖叶匍灯藓(Plagiomnium acutum)外, 其余都已从其模式产地消失。而以葫芦藓科和真藓科为代表的土生苔藓植物数目明显增加。多种世界广布、抗干扰能力强的伴人苔藓植物成为主要种类。树附生苔藓植物的种类组成发生变化, 种数也相对100年前明显减少。此外, 作者对城市苔藓植物的保护提出了建议。
刘艳, 曹同, 娄玉霞 (2008) 环境变化对苔藓植物物种多样性的影响:以上海徐家汇地区为例. 生物多样性, 16, 181-184. DOI: 10.3724/SP.J.1003.2008.07366.
Yan Liu, Tong Cao, Yuxia Lou (2008) Effect of environmental change on species diversity of bryophytes: a case study in Xujiahui (Zi ka Wei) area, Shanghai. Biodiversity Science, 16, 181-184. DOI: 10.3724/SP.J.1003.2008.07366.
| 种名  Species  |  种名变更  Nomenclature change  |  文献  Literature  |  
|---|---|---|
| ☆1 钝叶牛舌藓 Anomodon rotundatus Par. & Broth. | Paris,  |  |
| ☆2 粗肋薄罗藓 Leskea scabrinervis Broth. & Par. | Paris,  |  |
| 3 上海羽苔 Plagiochila shanghaica Steph. | Paris,  |  |
| ☆4 中华细喙藓 Rhynchostegiella sinensis Broth. & Par. | Paris,  |  |
| ☆5 华东附干藓 Schwetschkea courtoisii Broth. & Par. | Paris,  |  |
| 6Ctenidium leskeoides Broth. & Par. | = Haplocladium larminatii (异叶小羽藓) | Paris,  |  
| 7Entodon zikaiweiensis Par. | ≡E. compressus var. zikaiweiensis, fide Hu ( |  Paris,  |  
| ☆8Fissidens micro-japonicusPar. | ||
| ☆9Homalothecium sinensePar. & Broth. | = H. laevisetum, fide Hofmann ( |  Paris,  |  
| 10Hylocomium isopterygioides Broth. & Par. | = Taxiphyllum taxirameum, fide Higuchi ( |  Paris,  |  
| 11Hymenostylium courtoisi Broth. & Par. | = H. recurvirostrum var. cylindricum, fide Zander ( |  Paris,  |  
| ☆12Mnium excurrens Par. & Broth. | = Plagiomnium acutum, fide Koponen ( |  Paris,  |  
| ☆13Orthotrichum courtoisii Broth. & Par. | = O. consobrinum, fide Guo et al. ( |  Paris,  |  
| 14Rhynchostegium brevipes Broth. & Par. | ≡Schwetschkea brevipes (短枝附干藓) | Paris,  |  
| 15Systegium macrophyllum Par. & Broth. | = Weissia longifolia (皱叶小石藓) | Paris,  |  
| 16 Anomodon toccoaeSull. & Lesq. | ≡Herpetineuron toccoae (羊角藓) | Paris,  |  
| 17Atrichum parvirosula (C. Muell.) Par. | Paris,  |  |
| 18Barbula fallaxHedw. | ≡Didymodon fallax(北地对齿藓) | Paris,  |  
| 19 扭口藓 Barbula unguiculata Hedw. | Paris,  |  |
| 20Bartramia crispata Schimp.ex Besch. | = B. pomiformis (梨蒴珠藓) | Paris,  |  
| * 21 变形小曲尾藓Dicranella varia (Hedw.) Schimp. | Paris,  |  |
| 22Hymenostomum exsertum (Broth.) Broth. | ≡Weissia exserta(东亚小石藓) | Paris,  |  
| * 23Mnium trichomanesMitt. | = Plagiomnium acutum, fide Koponen ( |  Paris,  |  
| * 24Racomitrium canescens (Weis.) Brid. f. brevipila Par. | ≡R. canescens(砂藓) | Paris,  |  
表1 1906-1910年间在上海徐家汇地区采集报道的苔藓植物
Table 1 A list of bryophytes collected from Xujiahui area in Shanghai, during 1906 and 1910
| 种名  Species  |  种名变更  Nomenclature change  |  文献  Literature  |  
|---|---|---|
| ☆1 钝叶牛舌藓 Anomodon rotundatus Par. & Broth. | Paris,  |  |
| ☆2 粗肋薄罗藓 Leskea scabrinervis Broth. & Par. | Paris,  |  |
| 3 上海羽苔 Plagiochila shanghaica Steph. | Paris,  |  |
| ☆4 中华细喙藓 Rhynchostegiella sinensis Broth. & Par. | Paris,  |  |
| ☆5 华东附干藓 Schwetschkea courtoisii Broth. & Par. | Paris,  |  |
| 6Ctenidium leskeoides Broth. & Par. | = Haplocladium larminatii (异叶小羽藓) | Paris,  |  
| 7Entodon zikaiweiensis Par. | ≡E. compressus var. zikaiweiensis, fide Hu ( |  Paris,  |  
| ☆8Fissidens micro-japonicusPar. | ||
| ☆9Homalothecium sinensePar. & Broth. | = H. laevisetum, fide Hofmann ( |  Paris,  |  
| 10Hylocomium isopterygioides Broth. & Par. | = Taxiphyllum taxirameum, fide Higuchi ( |  Paris,  |  
| 11Hymenostylium courtoisi Broth. & Par. | = H. recurvirostrum var. cylindricum, fide Zander ( |  Paris,  |  
| ☆12Mnium excurrens Par. & Broth. | = Plagiomnium acutum, fide Koponen ( |  Paris,  |  
| ☆13Orthotrichum courtoisii Broth. & Par. | = O. consobrinum, fide Guo et al. ( |  Paris,  |  
| 14Rhynchostegium brevipes Broth. & Par. | ≡Schwetschkea brevipes (短枝附干藓) | Paris,  |  
| 15Systegium macrophyllum Par. & Broth. | = Weissia longifolia (皱叶小石藓) | Paris,  |  
| 16 Anomodon toccoaeSull. & Lesq. | ≡Herpetineuron toccoae (羊角藓) | Paris,  |  
| 17Atrichum parvirosula (C. Muell.) Par. | Paris,  |  |
| 18Barbula fallaxHedw. | ≡Didymodon fallax(北地对齿藓) | Paris,  |  
| 19 扭口藓 Barbula unguiculata Hedw. | Paris,  |  |
| 20Bartramia crispata Schimp.ex Besch. | = B. pomiformis (梨蒴珠藓) | Paris,  |  
| * 21 变形小曲尾藓Dicranella varia (Hedw.) Schimp. | Paris,  |  |
| 22Hymenostomum exsertum (Broth.) Broth. | ≡Weissia exserta(东亚小石藓) | Paris,  |  
| * 23Mnium trichomanesMitt. | = Plagiomnium acutum, fide Koponen ( |  Paris,  |  
| * 24Racomitrium canescens (Weis.) Brid. f. brevipila Par. | ≡R. canescens(砂藓) | Paris,  |  
| 种名  Species  |  |
|---|---|
| 1 | 绿片苔 Aneura pinguis (L.) Dum | 
| 2 | 真藓 Bryum argenteum Hedw. | 
| 3 | 黄色真藓 B. pallescens Schleich ex Schwaegr. | 
| 4 | 绿叶绢藓 Entodon viridulus Card. | 
| 5 | 密叶美喙藓 Eurhynchium savatieriSchimp. ex Besch. | 
| 6 | 东亚碎米藓 Fabronia matsumurae Besch. | 
| 7 | 小凤尾藓 Fissidens bryoides Hedw. | 
| 8 | 葫芦藓 Funaria hygrometrica Hedw. | 
| 9 | 狭叶小羽藓 Haplocladium angustifolium (Hampe et C. Muell.) Broth. | 
| 10 | 细叶小羽藓 H. microphyllum (Hedw.) Broth. | 
| 11 | 东亚毛灰藓 Homomallium connexum (Card.) Broth. | 
| 12 | 湿地藓 Hyophila javanica(Nees & Blume) Brid. | 
| 13 | 鼠尾藓 Myuroclada maximowiczii (Borszcz.) Steere & Schof. | 
| 14 | 立碗藓 Physcomitrium sphaericum (Ludw.) Fuernr. | 
| 15 | 尖叶匍灯藓 Plagiomnium acutum (Lindb.) Kop. | 
| 16 | 泛生丝瓜藓 Pohlia cruda (Hedw.) Lindb. | 
| 17 | 石地钱 Reboulia hemisphaerica (L.) Raddi | 
| 18 | 陕西鳞叶藓 Taxiphyllum giraldii (C. Muell.) Fleisch. | 
| 19 | 皱叶毛口藓 Trichostomum crispulum Bruch. in F. A. Muell. | 
| 20 | 卷叶毛口藓 T. hattorianum Tan & Iwats. | 
| 21 | 平叶毛口藓 T. planifolium (Dix.) Zand. | 
表2 2007年上海徐家汇地区苔藓植物名录
Table 2 A list of bryophytes in Xujiahui area, Shanghai (2007)
| 种名  Species  |  |
|---|---|
| 1 | 绿片苔 Aneura pinguis (L.) Dum | 
| 2 | 真藓 Bryum argenteum Hedw. | 
| 3 | 黄色真藓 B. pallescens Schleich ex Schwaegr. | 
| 4 | 绿叶绢藓 Entodon viridulus Card. | 
| 5 | 密叶美喙藓 Eurhynchium savatieriSchimp. ex Besch. | 
| 6 | 东亚碎米藓 Fabronia matsumurae Besch. | 
| 7 | 小凤尾藓 Fissidens bryoides Hedw. | 
| 8 | 葫芦藓 Funaria hygrometrica Hedw. | 
| 9 | 狭叶小羽藓 Haplocladium angustifolium (Hampe et C. Muell.) Broth. | 
| 10 | 细叶小羽藓 H. microphyllum (Hedw.) Broth. | 
| 11 | 东亚毛灰藓 Homomallium connexum (Card.) Broth. | 
| 12 | 湿地藓 Hyophila javanica(Nees & Blume) Brid. | 
| 13 | 鼠尾藓 Myuroclada maximowiczii (Borszcz.) Steere & Schof. | 
| 14 | 立碗藓 Physcomitrium sphaericum (Ludw.) Fuernr. | 
| 15 | 尖叶匍灯藓 Plagiomnium acutum (Lindb.) Kop. | 
| 16 | 泛生丝瓜藓 Pohlia cruda (Hedw.) Lindb. | 
| 17 | 石地钱 Reboulia hemisphaerica (L.) Raddi | 
| 18 | 陕西鳞叶藓 Taxiphyllum giraldii (C. Muell.) Fleisch. | 
| 19 | 皱叶毛口藓 Trichostomum crispulum Bruch. in F. A. Muell. | 
| 20 | 卷叶毛口藓 T. hattorianum Tan & Iwats. | 
| 21 | 平叶毛口藓 T. planifolium (Dix.) Zand. | 
| [1] | Chen Y(陈怡), Cao T(曹同), Song GY(宋国元), Yu J(于晶) (2005) Niche of the mosses on floor in Shanghai City. Chinese Journal of Applied Ecology (应用生态学报), 16,39-43. (in Chinese with English abstract) | 
| [2] | Fenton NJ, Frego KA, Sims MR (2003) Changes in forest floor bryophyte (moss and liverwort) communities 4 years after forest harvest. Canadian Journal of Botany, 81,714-731. | 
| [3] | Guo SL, Mo YY, Cao T (2007) Orthotrichum courtoisii (Bryophyte), a new synonym of O. consobrinum. Acta Phytotaxonomica Sinica (植物分类学报), 45,405-409. | 
| [4] | Higuchi M (1985) A taxonomic revision of the genus Gollania Broth . (Musci). Journal of the Hattori Botanical Laboratory, 59,1-77. | 
| [5] | Hofmann H (1998) A monograph of the genus Homalothecium (Brachytheciaceae, Musci) . Lindbergia, 23,119-159. | 
| [6] | Hu RL (1983) A revision of the Chinese species of Entodon (Musci, Entodontaceae) . The Bryologist, 86,193-233. | 
| [7] | Jägerbrand AK, Lindblad KEM, Björk RG, Alatalo JM, Molau U (2006) Bryophyte and lichen diversity under simulated environmental change compared with observed variation in unmanipulated alpine tundra. Biodiversity and Conservation, 15,4453-4475. | 
| [8] | Karttunen K (1987) Fissidens dubius, the correct name for F. cristatus (Bryophyta). Annales Botanici Fennici, 24,81-84. | 
| [9] | Koponen T (1981) A synopsis of Mniaceae (Bryophyta). VI. Southeast Asian taxa. Acta Botanica Fennica, 117,1-34. | 
| [10] | Li DK(李登科), Gao CH(高彩华) (1981) A preliminary survey of the bryoflora of Shanghai. Investigatio et Studium (考察与研究), 1,135-148. (in Chinese with English abstract) | 
| [11] | Paris EG (1906a) Musci de l'Asiae orientale et de l'Indo-Chine. 3. Revue Bryologique, 33,25-27. | 
| [12] | Paris EG (1906b) Muscinèes de l’Asie orientable. 4. Revue Bryologique, 33,54-55. | 
| [13] | Paris EG (1907) Muscinèes de l'Asie orientale. 5. Revue Bryologique, 34,29-33. | 
| [14] | Paris EG (1908a) Muscinèes de l'Asie orientale. 7. Revue Bryologique, 35,40-55. | 
| [15] | Paris EG (1908b) Muscinèes de l'Asie orientale. 8. Revue Bryologique, 35,125-129. | 
| [16] | Paris EG (1909) Muscinèes de l'Asie Orientale. 9. Revue Bryologique, 36,8-13. | 
| [17] | Paris EG (1910) Muscinèes de l'Asie Orientale. 11. Revue Bryologique, 37,1-4. | 
| [18] | Salmon ES (1900) On some mosses from China and Japan. The Journal of the Linnean Society, Botany, 34,449-474. | 
| [19] | Wu ZY(吴征镒) (1991) The areal-types of Chinese genera of seed plants. Acta Botanica Yunnanica (云南植物研究), 14 (Suppl. 4),1-139. (in Chinese with English abstract) | 
| [20] | Xu SC(徐晟翀), Cao T(曹同), Yu J(于晶), Chen Y(陈怡), Song GY(宋国元) (2006) Niche of epiphytic bryophytes on trees in Shanghai City. Chinese Journal of Ecology (生态学杂志), 25,1338-1343. (in Chinese with English abstract) | 
| [21] | Zander RH (1993) Genera of Pottiaceae: mosses of harsh environments. Bulletin of the Buffalo Society of Natural Sciences, 32,1-378. | 
| [1] | 干靓 刘巷序 鲁雪茗 岳星. 全球生物多样性热点地区大城市的保护政策与优化方向[J]. 生物多样性, 2025, 33(5): 24529-. | 
| [2] | 曾子轩 杨锐 黄越 陈路遥. 清华大学校园鸟类多样性特征与环境关联[J]. 生物多样性, 2025, 33(5): 24373-. | 
| [3] | 周昊, 王茗毅, 张楚格, 肖治术, 欧阳芳. 昆虫旅馆在独栖蜂多样性保护中的现状与挑战[J]. 生物多样性, 2025, 33(5): 24472-. | 
| [4] | 祝晓雨, 王晨灏, 王忠君, 张玉钧. 城市绿地生物多样性研究进展与展望[J]. 生物多样性, 2025, 33(5): 25027-. | 
| [5] | 王欣, 鲍风宇. 基于鸟类多样性提升的南滇池国家湿地公园生态修复效果分析[J]. 生物多样性, 2025, 33(5): 24531-. | 
| [6] | 明玥, 郝培尧, 谭铃千, 郑曦. 基于城市绿色高质量发展理念的中国城市生物多样性保护与提升研究[J]. 生物多样性, 2025, 33(5): 24524-. | 
| [7] | 易木荣, 卢萍, 彭勇, 汤勇, 许久恒, 尹浩萍, 张路杨, 翁晓东, 底明晓, 雷隽, 卢宸祺, 曹如君, 戴年华, 占德洋, 童媚, 楼智明, 丁永刚, 柴静, 车静. 北潦河金家水支流江西大鲵野外种群现状及栖息地评估[J]. 生物多样性, 2025, 33(4): 24145-. | 
| [8] | 周璇, 张生芳, 刘宁, 鲁玉杰, 郑斯竹, 杨晓军, 路园园, 刘梅柯, 白明. 储藏物甲虫系统地位厘清及拉英汉名录更新[J]. 生物多样性, 2025, 33(4): 24238-. | 
| [9] | 王太, 宋福俊, 张永胜, 娄忠玉, 张艳萍, 杜岩岩. 河西走廊内陆河水系鱼类多样性及资源现状[J]. 生物多样性, 2025, 33(4): 24387-. | 
| [10] | 李沫潼, 何拓, 李薇, 廖菁, 曾岩. 从CITES的术语看野生动植物国际贸易监管规则[J]. 生物多样性, 2025, 33(4): 24545-. | 
| [11] | 张晶晶, 黄文彬, 陈奕廷, 杨泽鹏, 柯伟业, 彭昭杰, 魏世超, 张志伟, 胡怡思, 余文华, 周文良. 广东南澎列岛海洋生态国家级自然保护区造礁石珊瑚多样性及分布特征[J]. 生物多样性, 2025, 33(4): 24424-. | 
| [12] | 卢晓强, 董姗姗, 马月, 徐徐, 邱凤, 臧明月, 万雅琼, 李孪鑫, 于赐刚, 刘燕. 前沿技术在生物多样性研究中的应用现状、挑战与展望[J]. 生物多样性, 2025, 33(4): 24440-. | 
| [13] | 郭雨桐, 李素萃, 王智, 解焱, 杨雪, 周广金, 尤春赫, 朱萨宁, 高吉喜. 全国自然保护地对国家重点保护野生物种的覆盖度及其分布状况[J]. 生物多样性, 2025, 33(3): 24423-. | 
| [14] | 赵维洋, 王伟, 马冰然. 其他有效的区域保护措施(OECMs)研究进展与展望[J]. 生物多样性, 2025, 33(3): 24525-. | 
| [15] | 周志华, 金效华, 罗颖, 李迪强, 岳建兵, 刘芳, 何拓, 李希, 董晖, 罗鹏. 中国林草部门落实《昆明-蒙特利尔全球生物多样性框架》的机制、成效分析及建议[J]. 生物多样性, 2025, 33(3): 24487-. | 
| 阅读次数 | ||||||
| 
												        	全文 | 
											        	
												        	 | 
													|||||
| 
												        	摘要 | 
												        
															 | 
													|||||
	备案号:京ICP备16067583号-7
	Copyright © 2022 版权所有 《生物多样性》编辑部 
地址: 北京香山南辛村20号, 邮编:100093 
电话: 010-62836137, 62836665 E-mail: biodiversity@ibcas.ac.cn